دو تا پیشنهاد کوچک

از میان وبلاگ هایی که تا حالا خوانده ام_که تعدادشان اصلا کم نیست، آخر اگر خدا قبول کند، چندین سال هست که وبلاگ می خوانم، هرچند خودم در نوشتن و نوشتن وبلاگ خیلی تازه کارم_، وبلاگ نویس های خوب و قَدَر زیاد دیده ام. بعضی هاشان، هم وبلاگ نویس خوبی هستند، هم به نظرم استعداد خوبی در داستان نوشتن دارند. امروز می خواهم دو تاشان را به شما هم پیشنهاد کنم. به نظرم اگر مراقب خودشان باشند، چند سال دیگر، دنبال کتاب هایشان از این کتاب فروشی به آن کتاب فروشی، می گردم. البته اگر انشالله وضع بازار کتاب و نشر، خیلی بدتر از این نشود؛بگویید آمین.

خلاصه، این دو وبلاگ را هر از گاهی یک سری بهشان بزنید:

اولی وبلاگ "گاوصندوق حرف هایم"، که نویسنده اش اسم با مزه ی "ایزابلا ایزابلایی" را روی خودش گذاشته. اسمی که تا می شنوم، یاد داستانی از حضرت مارکزِ عزیز می افتم. این "ایزابلا ایزابلایی"، بعضی وقت ها خرده روایت هایی می نویسد که در آن ها یک جور رئالیسم جادویی قشنگ را به کار می برد. هر چند هنوز راه درازی برای رفتن دارد، اما وقتی "پای" رفتن اش را دارد، چرا خیال نکنم که می تواند جلو و جلوتر برود؟ ها؟

دومی هم وبلاگ "روی خط استوا"، که صبا می نویسدش. که زیاد نیاز به توضیح ندارد، چون احتمالا خودتان بیشتر می شناسیدش. صبا اگر فراغتش اجازه بدهد، و به اندازه ی کافی ناراحت باشد و خیالش را بگذارد چرخی بزند، چیزهای خوبی می نویسد. راستی، مشغول ذمه اش نباشم ها؛ خودش قبلا گفته وقت هایی که ناراحت است، بهتر و بیشتر می نویسد. فکر می کنم خیلی ها اینطور باشند.

خلاصه ی دوم: بخوانید. تا می توانید بخوانید. هم کتاب، هم وبلاگ. فکر می کنم ادبیات ما، به هر دو نیاز دارد؛ وبلاگ خوان و کتاب خوان.

اتحادیه ی ابلهان

 

"اتحادیه ی ابلهان"، نوشته ی "جان کِنِدی تول"، داستان جوانی ست به نامِ "ایگنیش جی رایلی"؛ آرمان طلب و رویایی، روان پریش، به شدت چاق، تنبل، بیکار و تحصیل کرده در رشته ی فلسفه قرون وسطی، که مادرش او را مجبور می کند که بالاخره کاری پیدا و خانه نشینی را ترک کند. همین ماجرا، شروع سلسله خراب کاری هایی ست که به بار می آید؛ کار کردن ایگنیش در یک کارخانه ی تولیدی شلوار که رو به ورشکستگی ست و گرداندن یک گاری دستی و فروختن هات داگ در خیابان ها. در مورد ایگنیش، او تمام و کمال مقصر همه خرابکاری هاییست که او به هر نحوی در آنجا حضور داشته. علاوه بر قضایایی که ایگنیش در آنها گرفتار می شود. کتاب، چند داستان و شخصیت کم و بیش فرعی را هم شامل مش شود. این شخصیت ها، مادری الکُلی اش و دوستش سانتا، کلود روبیشا، پیرمردی که همه ی پلیس ها را کمونیست می داند و خاطرخواه مادر ایگنیش می شود، "مانکوزو"، پلیسی که رییسش او را به شیوه هایی با مزه و عجیب به بیگاری می کشد، "میرنا مینکوف" دوست دختر سابق ایگنیش که تحلیل جالب و عجیبی در باره ی او دارد و نگران وضعیت روحی و روانی ایگنیش است. چند شخصیت فرعی دیگر هم هستند که کم و بیش، ایگنیش با آنها هم رو به رو می شود. از جمله "جونز"، سیاه پوستی مجبور می شود از ترس پلیس، در یک بار پادویی کند.

زاویه ی دید راوی داستان، سوم شخصِ دانای کل است. قسمت هایی هم، به نقل دست نوشته های فاضل مآبانه ایگینیش، و همین طور نامه نگاری های او و دوست دختر سابقش، میرنا مینکوف اختصاص دارد.جان کندی تول، با طنزی سیاه، سعی کرده معضلات اجتماعی شهر و ایالتی که محل زندگی خودش بوده_نیو اورلئانز_ را به تصویر بکشد. اوضاع خراب اقتصادی، تبعیض نژادی علیه سیاه پوست ها، فرهنگ مصرفی، انحرافات جنسی و مسائل روانی، الکُل و مسائلی که به مصرف زیاد آن مربوط می شود، بلبشو دستگاه پلیس، مثال هایی از این دست اند. متن کتاب، خوش خوان و روان است و خواندنش لذت بخش. اما با وجود همه ی اینها، به نظرم این رمان نقص هایی هم دارد. که سعی می کنم در ادامه مطلب، کمی از آن حرف بزنم.

مشخصات کتاب من

اتحادیه ی ابلهان

جان کِنِدی تول

ترجمه ی پیمان خاکسار

نشر چشمه. چاپ دوم بهار 1394.

این کتاب رو دوست عزیزم نویسنده ی وبلاگ "مگهان" به من هدیه کرد. همین جا دوباره از او بابت لطفش تشکر می کنم.

 برای خواندن کمی بحث فرعی و ادامه ی مطلب، به ادامه ی مطلب بروید :) .

گفتگو در کاتدرال

یک)

سانتیاگو زاوالا، روزنامه نگاری که سرمقاله نویسِ یک روزنامه است، برای پس گرفتنِ سگِ همسرش، به یکی از محل های کشتن و دفن سگ های ولگرد می رود. یکی از کارگران آنجا که مشغول کشتنِ سگ ها هستند، آمبروسیو پرادو است. سانتیاگو، او را می شناسد. یا بهتر است بگویم به جا می آوردش؛ انگار از پسِ خروارها گرد و غبار. آمبروسیو پرادو، سال ها قبل راننده ی پدرِ سانتیاگو بوده. حالا پس از سال ها همدیگر را دیده اند. به رستوران-فاحشه خانه ای کثیف و ماتم زده به نامِ "کاتدرال" می روند تا چیزی بنوشند. این می شود که گفتگویی بینِ سانتیاگو و آمبروسیو شروع می شود. تمامِ بقیه ی رمان، نوعی حرکت به عقب و نقب زدنِ "ماریو وارگاس یوسا" به این گفتگو است. نقب زدنی که از طریق وارد کردنِ چند گفتگوی اصلی و فرعیِ دیگر در بدنه ی این گفتگوی اصلی و همچنین چند روایت، شکل می گیرد.

گفتگوی سانتیاگو و آمبروسیو، به یک جور کنکاشِ گذشته برای یافتنِ پاسخِ این سوال تبدیل می شود؛ "کجای این خط(خطِ زندگی و سرنوشت در کشوری چون پِرو) تباه شدم؟". این، مهم ترین پرسشی ست که سانتیاگو، از خودش دارد. برای یافتنِ همین است که به زیر و رو کردنِ خاطره ها، اتفاقات، فکرها و احساسات می پردازد.

یوسا، در خلالِ گفتگوها و روایت ها فرعی، دو چیزِ اصلی را می سازد: یکی ساختار جامعه ای که دچارِ بحران های سیاسی و کودتاهاست و دیگری، پرداختِ شخصیت های مختلفِ داستانِ خود، از رده بالاترین صاحب منصبانِ حکومتی، تا سناتورها و سرمایه داران و پااندازها و خدمت کارها و... . بعد از آن، با مهارتِ قصه گویی ستودنیِ خود، سرنوشت این شخصیت ها را در ان جامعه و آن شرایط، ترسیم می کند.

پیشنهاد می کنم یادداشت های دوستانم "میله بدون پرچم(اینجا و اینجا) و "مداد سیاه"(اینجا) در مورد این کتاب را، مطالعه کنید. به خصوص اگر مایل هستید از خلاصه ی داستان، بیشتر مطلع شوید.

دو)

یوسا در این رمان، انواع و اقسامِ شیوه های روایی را به کار برده. حتی برخی قسمت ها، چند تا از آنها را با هم ترکیب کرده. از میانِ این شیوه ها و تکنیک ها، می توان به "قاتی کردنِ گفتگوهای مختلف در هم"، "در هم ریختنِ زمان و اتفاقات و پس و پیش رفتنِ مداوم در بدنه ی داستان"، "تغییر مداومِ زاویه ی دید"، "به کار بردنِ نوع خاصی از سورئالیسم"، "کمینه نویسی و تلگرافی نویسی"، "گسترشِ مرزهای یک روایتِ رئالیستی"، "بسطِ زمانِ درونیِ قصه" و چندین و چند تکنیک و شیوه ی دیگر* اشاره کرد. این ویژگی ها، به نظرم باعث می شود که به "گفتگو در کاتدرال"، به عنوان یکی از مهم ترین رمان های تاریخ ادبیات داستانی نگاه کنیم.

در مورد هر رمان یا هر داستانِ کوتاهی، همواره می شود بپرسیم که "اصلا چرا این شیوه؟ در موردِ "گفتگو در کاتدرال"، هم خوب است که کمی در مورد این موضوع گفتگو و جستجو کنیم که این همه پیچیدگی برای چیست؟ اینکه نویسنده، دلیلی اصلی اش برای این کار چه بوده، چندان برای ما مهم نیست_گو اینکه احتمالا فهمیدنش هم غیر ممکن است_، برای ما مهم این است که به عنوان خواننده، ببینیم از "چیزی" که نویسنده ی پیشنهاد داده(شامل کلِ اجزاء رمان)، چه جیزی نصیبمان می شود و چطور با آن ارتباط می گیریم. یا چطور می توانیم با آن بهتر ارتباط بگیریم.

"نجف دریابندری"، در مقدمه ی کتابِ "رگتایم" می گوید که ویژگی یک رمانِ نو، این است که به مقتضیات خود، پاسخ می دهد(یادداشت مربوط به "رگتایم" را می توانید اینجا بخوانید)**. اما این "مقتضیات"، چه هستند؟ این ها، به قصه، داستان و محتوایِ مورد نظرِ نویسنده برمی گردند. این جا لازم است حالت بسط یافته و گسترده تری از نظرِ دریابندری را به کار بگیریم. به این معنی که اینطور نیست که مثلا یک محتوای معین، برای نویسنده این الزام را ایجاد کند که یک فرم معین را به کار ببرد، بلکه "فرم" و "محتوا" در تعامل کامل با هم هستند و در قالب یک جور فرآیند، مکمل همدیگر. یعنی یک رابطه ی دو طرفه بین شان برقرار است. این موضوع، در مورد رمانِ "گفتگو در کاتدرال"، صادق است.

سه)

در موردِ رمانِ "گفتگو در کاتدرال" می شود به چند نمونه از تعامل ها بین فرم و محتوا، اشاره کرد. یک مورد اینکه(همان طور که ابتدای یادداشت گفته شد)، سانتیاگو به عنوان یکی از پاشنه های اصلی قصه، همواره در پی این است که بفهمد "کجا بود که تباه شدم؟". او همه چیز را زیر و رو می کند تا این را بفهمد. فرمی که یوسا انتخاب کرده، کاملا می تواند مکمل این موضوع باشد. یعنی در هم ریختن و قاتی کردنِ رویدادها، زمان ها و احساسات. مثلی این است که سانتیاگو، در هر لحظه، تمام تصویرها و قطعات مربوط به هم را کنار هم گذاشته و به دنبال این است که پازلِ را کشف کند. این است که در جای جایِ کتاب، روایت، خواننده را همچون سانتیاگو، میان چندین و چند تصویر همزمان قرار می دهد. این موضوع، در مورد آمبروسیو، که طرف دیگر گفتگوی محوریِ داستان است هم صادق است. گیریم که آمبروسیو، جایی از داستان اشاره ای گذرا می کند که "می داند از کجا بود که تباه شد"، اما او همچنان با همه چیز درگیر است.

مثالِ دیگر، "بسط دادنِ زمانِ درونی روایت" است. یوسا، استادانه، به طور غیر مستقیم و در خلالِ کلِ کتاب، آن چهار ساعت گفتگوی بینِ آمبروسیو و سانتیاگو را شرح و بسط داده. هر ثانیه اش را دقیقا وزن کرده و روی دوش خواننده و شخصیت هاش گذاشته.  این طور است که خواننده، انتهای کتاب می فهمد که چرا این چهار ساعت گفتگو، به اندازه ی چند سال زندگی سنگین بوده است. مثالِ دیگر تلگرافی نویسی و کمینه نویسی ست(در این مورد می خواهم اشاره کنم که به نظرِ من یکی از تاثیر گذارترین نویسنده ها در به کار بردن این شیوه، بورخس بوده است. اگر فرصت شد در این باره صحبت خواهیم کرد). تلگرافی نویسی که وکمینه نویسی، به یوسا کمک کرده که این حجم بسیار گسترده از شخصیت ها و سرنوشت ها و اتفاقات را ارائه بدهد. تلگرافی نویسی به سرعت روایت این رویدادها کمک می کند و کمینه نویسی، به برجسته کردن و عمق و بُعد دادن به نقاطِ مهمِ هر رویداد. شاید اگر قرار بود یوسا، به شیوه ی رئالیست های کلاسیک عمل کند، این رمان حجمی سه برابر مقدار کنونی ش می داشت و با تاثیرگذاری کمتر.

مشخصاتِ کتابِ من

گفتگو در کاتدرال

ماریو وارگاس یوسا

مترجم: عبدالله کوثری

نشر لوح فکر. چاپ دوم. زمستان 1387.

.............................................................................................

* در مورد هر کدام از این موارد، جا دارد که بیشتر حرف زده شود. فعلا به همین مقدار کمی که در ادامه متن می آید قانع باشید لطفا. باشد که در آینده از آن حرف بزنیم و رستگار شویم.

** این رمان، از دو نظر، قابل مقایسه با رگتایم است. اول اینکه ضدِ قهرمان هر دو، جامعه هستند و دیگر، شیوه ی "رئالسیتی" مشابه شان در ساختار روایت.

پی نوشت: اگر دنبال کتابی هستید که توانایی های تان را در "حواندن" رمان، به طور جدی محک بزنید و خودتان را به چالش بکشید این کتاب، یکی از بهترین هاش است. امتحانش کنید. دیشب که کتاب را تمام کردم، تا نزدیکی های صبح، انقدر جَوَش مرا گرفته بود که خوابم نمی برد.