تقدیم به بیگناهان و گناهکاران

"گزارش یک آدم ربایی"، رمانی نوشته‎ی گابریل گارسیا مارکز است که بر اساس وقایعی که تقریبا در سال 1990 در کشور کلمبیا اتفاق افتاده است، نوشته شده. واقعه‎ی ده آدم ربایی، که بر خلاف آنکه در وهله اول، جدا از هم به نظر می‎رسیده، تماما یکپارچه و هدف‎مند بوده؛ افراد ربوده شده، به صورت کاملا حساب شده و دقیق، انتخاب شده بوده‎اند. این موضوع را، مارکز در مقدمه‎ی کتاب، توضیح داده. قبل از اینکه، به این بپردازم که این آدم‎ربایی‎ها، با چه نیتی و توسط چه گروه یا کسی، انجام شده بوده(چرا که در فهم و ارتباط گرفتن با این کتاب، این موضوع بسیار اهمیت دارد)، می‎خواهم کمی از ویژگی‎ بارز این کار، حرف بزنم.

نوشتنِ این کتاب، حاصل سه سال تلاش مارکز و تیم یاری کننده‎اش در تحقیقات در اسناد مختلف، مصاحبه کردن با خانواده‎های ربایندگان و سرانجام دسته‎بندی مطالب، به گونه‎ای که تصویر و فهمی درستی از کل وقایع به دست بدهد، بوده. علاوه بر این، همان‎طور که قبلا ذکر شد، این که این ده آدم‎ربایی کاملا به هم مرتبط و در جهت یک هدف بوده‎اند، منجر به این می‎شود که مارکز و تیمش، با حجم انبوهی از اطلاعات(اعم از اشخاص، محدوده‎های اختیارات اشخاص سیاسی کشور و گروه ربایندگان، برنامه‎ها و اهداف فرعی ربایندگان، شرایط سیاسی آن زمان کشور کلمبیا و...) مواجه باشند که یکدست کردن آن، در قالب یک روایت که به هدف برسد، کار را بسیار مشکل می‎کرده. خود مارکز در ابن باره می‎گوید:«روایت‎های تو در تو، تکنیک نوشتاری خاصی را می‎طلبید تا نه خسته کننده باشد و نه به بی نهایت بینجامد؛ همان گونه که ممکن بود در وهله اول چنین شود...»

اما چنین نشده. کتاب، روایتِ یکدست و د رعین حال مستندی ارائه داده است.

طبقِ آنچه پیش از این گفته شد، مارکز و تیم‎اش، متوجه می‎شوند که هر ده آدم‎ربایی، کاملا مرتبط با یکدیگر بوده‎اند. قضیه از این قرار بود که تمام این‎ها، با دقت و با برنامه‎ریزی‎ای پیچیده، توسط شخصِ "پابلو اسکوبار" و زیر مجموعه‎ها و همدستانش تعیین و اجرا شده بود. "پابلو اسکوبار"، سرکرده‎ی بزرگترین و قوی‎ترین گروه مافیایی کلمبیا بوده است. اما قصد وی از این کارها چه بود و چرا این فاجعه‎ها(کشته شدن تعداد زیادی انسان، بمب گذاری‎ها، ضربه‎ی روحی به جامعه و...) رخ داد؟ این همان چیزی‎ست که مارکز، با نوشتن این کتاب به آن پاسخ داده و مهم‎تر از آن، جنبه‎های مختلف این حادثه را که تمامِ کشور کلمبیا از آن بهت زده بود را مشخص کرده است.

چیزی که اسکوبار و دارودسته‎اش، مشخصا به دنبال آن بوده‎اند، این بوده که توسط دولت، به کشور آمریکا، برای تشکیل دادگاه تحویل داده نشوند. علاوه بر این، شرایطی فراهم شود که امنیت جانی خودِ آنها و خانواده‎هایشان، فراهم شود. در عوض، اسکوبار حاضر می‎شده که خود و دار و دسته‎اش را، به صورت مسالمت آمیز، تسلیم دولت کند. اما پیش رفتنِ قضایا، به این سادگی نبوده و اسکوبار این را خوب می‎دانسته. به خاطرِ همین، طبقِ یک برنامه‎ی دقیق، از گروه‎های مختلف، اشخاصی برای ربوده شدن انتخاب می‎شوند که از طریق آنها، بتوان حداکثر فشار را بر دولت، مجلس و گروه‎های فشار وارد کرد.

حقیقت این است که، مسائل سیاسی پیچیده‎ای در آن زمان در کشور کلمبیا در جریان بوده که تمام این قضیه را تحت تاثیر قرار می‎داده. اگر بخواهیم در یک جمله مشکلات موجود را خلاصه کنیم، باید بگوییم مشکلِ این کشور، معضلات ناشی از جنگِ تقسیم قدرت و خصومت‎های شخصی‎ای که وارد مسائل کشور می‎شده، بوده است.

احتمالا با وجود گروگان گیری‎های اسکوبار، بمب گذاری‎ها و باقی ماجرا، در نگاهِ هر شخصی، او و دار و دسته‎اش را گناهکارِ اصلی، یا تنها گناهکار در مشکلات کشور نشان می‎دهد. اما زمانی که روایت دقیق و مفصل مارکز از ماجرا را می‎خوانیم، می‎فهمیم که سهم اسکوبار و گروه مافیایی‎اش در این فجایع، به زحمت بیشتر از احزاب و شخصیت‎های مختلفِ درگیر قدرت در کشور بوده است. کسانی که در جریان همین آدم‎ربایی و حلِ آن، به جای مسالمت جویی و یافتنِ راه حل، بیشتر از همه در فکرِ تسویه حساب‎ها و خصومت‎های شخصی خود بوده‎اند. سیاست‎های گاه دوگانه و نامشخص دولت و دستگاه‎های تابعه‎ی مهم آن، بی مسئولیتی و سستی دولتِ وقت و شخصِ رییس جمهور، مشخص نبودن محدوده‎ی اختیارات و مسئولیت‎های سرانِ کشور(اعم از مسئولان اجرایی، امنیتی، حقوقی و....)؛ همه‎ی این مسائل را که کنار هم بگذارید، خواهید دید که آدم‎های زیادی، در این فاجعه انسانی سهم داشته‎اند. فاجعه‎ای که همه از جنگِ قدرت ناشی می‎شده.

چیزی که از همه چیز مشخص‎تر است، این است که همیشه ضربه‎ی اصلی جنگِ قدرت را، پایین‎ترین اقشار و معمولا بی گناه‎ترین آنها می‎خورند. در میان این ده نفری که ربوده شدند، چند نفر روزنامه‎نگار بودند، و بقیه یا فعال اجتماعی یا از اقوام نزدیکِ آن‎ها بودند. از این میان، دو نفر جان باختند، که مشخصا اسکوبار و دار و دسته‎اس، هدف‎شان این نبوده که کسی از گروگان‎ها کشته بشود. اما حماقت‎ها، سستی‎ها و بی مسئولیتی‎ها، باعث شد جان این دو تن گرفته شود. حالا بماند باقیِ جان‎بخته‎های این جنگِ قدرت، که تعداد بسیار زیادی از افراد پلیس بودند که به دستِ افراد مافیا کشته می‎شدند، و یا زاغه نشینانی که طرفدار اسکوبار بودند و دولت برای فشار آرودن به وی، محل زندگی آنها را بمباران می‎کرد.

در پایان، به جای اینکه خودم حرف بزنم، ترجیح می‎دهم که فقط جمله‎های مارکز را اینجا بنویسم.

«درد، حوصله و خشم آنها{خانواده‎هایی که مورد آم ربایی قرار گرفته بودند} به من جرات بخشید تا در این نوشته‎ی پیرانه سری، که دشوارترین و غم انگیزترین بخش زندگی‎ام است، مقاوم باشم. فقط برایم تلخ است که همه این‎ها روی کاغذ شاید چیزی بیش از سایه ای کمرنگ نباشد، در حالی که آنان در واقعیتِ زندگی رنج برده‎اند*...

این کتاب را به همه شما و به همه کلمبیایی‎ها-گناهکاران و بی گناهان- تقدیم می‎کنم، به امید این که چنین وقایعی دیگر هرگز تکرار نشود.»

.....................................................................................

فیلمی درباره‎ی پابلو اسکوبار ساخته شده، که می‎توانید اینجا، در وبلاگ "سینما یعنی زندگی" مطلبی درباره‎ی آن بخوانید. البته، اگر این کتاب را بخوانید، حتما آن را با چشمانِ تیزبین‎تر و بازتری نگاه خواهید کرد.

......................................................................................

* می‎خواهم بگویم، گابو جان، نوشته‎ی  تو، فقط سایه‎ی کمرنگی از حقیقت را منتقل نکرد. دستِ کم انقدر بود که تنِ من در این سوی جهان، موقع خواندن کتابِ تو، تکان می‎خورد؛ تکان‎هایی ترسناک. بعد از رفتنت، در کتابهایت همراه من مانده‎ای ای مرد.

پی‎نوشت: اگر علاقه، صبر و حوصله‎ی خواندن و آشنا شدن با وقایع مستندی از دردها، حماقت‎ها و خطاهای هولناک بشر را دارید تا خودمان را بیشتر بشناسیم، حتما این کتاب را بخوانید.

این مشخصات کتابی‎ست که من خواندم(من در واقع چاپ اُفستِ این کتاب را دارم نه چاپِ اصلی را).

گزارش یک آدم ربایی

گابریل گارسیا مارکز

ترجمه‎ی جاهد جهانشاهی

موسسه انتشارات آگاه. چاپ اول 1376